Logistyka w branży kosmetycznej

Wystarczy spojrzeć na liczby: według Fortune Business Insights, wartość rynku kosmetycznego w 2023 roku wyniosła 374,18 miliarda dolarów, a do 2032 roku ma sięgnąć aż 758,05 miliarda, co oznacza imponujący roczny wzrost na poziomie 9,8 proc.[1]. Tymczasem Statista szacuje, że w 2023 roku rynek ten miał wartość 108,4 miliarda dolarów, a do 2029 roku osiągnie 131,9 miliarda[2]. Te rozbieżności wynikają z różnic w metodologii i zakresie analiz, ale kluczowy wniosek pozostaje ten sam: rynek kosmetyczny wciąż rośnie.

Dlaczego? Po pierwsze, coraz większa liczba konsumentów na całym świecie przywiązuje wagę do pielęgnacji i zdrowego wyglądu. Po drugie, rosnąca popularność e-commerce oraz personalizacja produktów sprawiają, że kosmetyki są bardziej różnorodne i dostosowane do potrzeb klientów. Dodatkowo, innowacje w branży – ekologiczne formuły, nowoczesne opakowania czy wyjątkowe doświadczenia zakupowe – przyciągają uwagę nowych klientów.

W Polsce rosną także ceny kosmetyków. W 2023 roku detaliczne ceny kosmetyków i wyrobów toaletowych były średnio o 15 proc. wyższe niż w 2022 roku, przy ogólnej inflacji na poziomie 11,4 proc.

Pod względem wydatków na kosmetyki per capita Japończycy zajmują pierwsze miejsce na świecie – w 2023 roku wydali średnio równowartość 345 EUR na osobę. Na drugim miejscu uplasowali się Islandczycy (328 EUR), a na trzecim Szwajcarzy (288 EUR). W Europie średnie wydatki na kosmetyki wyniosły w 2023 roku 157 EUR na mieszkańca. Polacy, ze średnim wynikiem 123 EUR per capita, systematycznie zbliżają się do europejskiej średniej[3].

Nie należy jednak wyciągać pochopnych wniosków. Kosmetyki to dochodowa, ale również wymagająca branża. Mimo niewielkich rozmiarów produktów, ich przechowywanie, pakowanie i transport wymagają dużej precyzji i dostosowania do specyficznych wymogów.

Specyfika logistyki w branży kosmetycznej

Europa jest drugim co do wielkości rynkiem kosmetyków na świecie, odpowiadając za 25,3 proc. globalnej sprzedaży produktów kosmetycznych (za Azją – 38,3 proc., przed Ameryką Północną – 19,2 proc.). Polska stanowi istotną część tego rynku, generując 5,5 proc. wartości dodanej brutto europejskiego sektora kosmetycznego[4]. A w najbliższych latach udział polskiej produkcji w łańcuchu wartości ma jeszcze wzrosnąć.

W przypadku kosmetyków znaczenie, również dla operatorów logistycznych, mają detale tj. skład czy opakowanie produktów. To właśnie te szczegóły, wymagające odpowiednich warunków przechowywania i transportu. Odpowiednie podejście do tych wymagań decyduje o jakości dostarczanych produktów i efektywności całego łańcucha dostaw.

• Kosmetyki łatwopalne i aerozole

Transport niektórych kosmetyków podlega przepisom międzynarodowej umowy ADR, regulującej przewóz towarów niebezpiecznych. Produkty zawierające łatwopalne substancje (np. perfumy, lakiery do włosów), żrące składniki (np. środki do usuwania lakieru) lub gazy pod ciśnieniem (np. dezodoranty w sprayu) mogą wymagać zastosowania certyfikowanych opakowań ADR. W Polsce za certyfikację takich opakowań odpowiada COBRO (Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy Opakowań).

Kosmetyki, które nie zawierają substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne, takie jak kremy czy szampony, zazwyczaj nie podlegają wymogom ADR. Wyjątek stanowią bardzo małe ilości takich substancji, które mogą być objęte wyłączeniami ilościowymi w przepisach ADR[5].

• Magazynowanie kosmetyków sklasyfikowanych jako ADR
  
  Oprócz wymogów transportowych, produkty kosmetyczne sklasyfikowane jako niebezpieczne (ADR) wymagają również specjalnych warunków magazynowania. W magazynach muszą być wydzielone strefy przeznaczone dla towarów łatwopalnych, żrących lub pod ciśnieniem, tj. perfumy, dezodoranty w sprayu czy lakiery do włosów. Strefy te powinny być odpowiednio oznaczone, wyposażone w systemy detekcji pożaru, wentylację oraz zabezpieczenia przeciwpożarowe.

Ponadto, produkty ADR muszą być przechowywane z zachowaniem bezpiecznych odstępów, aby zminimalizować ryzyko ich zapłonu. Systemy zarządzania magazynem (WMS) mogą wspierać obsługę takich stref, umożliwiając precyzyjne przypisywanie produktów do właściwych lokalizacji i monitorowanie warunków przechowywania w czasie rzeczywistym. Takie podejście pozwala zachować zgodność z przepisami oraz zapewnia bezpieczeństwo personelu i produktów[6].

• Kosmetyki kruche (np. perfumy, szklane opakowania)

Kosmetyki w szklanych opakowaniach zazwyczaj należą do tych droższych– zarówno z uwagi na koszt samego opakowania, jak i charakter produktów[7]. Często są to kosmetyki premium, takie jak perfumy, produkty organiczne lub wpisujące się w ruch zero waste. Ich wysoka wartość sprawia, że każde uszkodzenie generuje znaczące straty, dlatego ich transport i magazynowanie wymagają szczególnej uwagi.

Oznaczenie „Uwaga szkło” to dobry początek, ale nieroztropny ten, kto uważa, że jedno zabezpieczenie wystarczy, a opcji jest wiele:

• Materiały amortyzujące: folia bąbelkowa, pianka lub przekładki kartonowe.
• Unieruchamianie ładunku: produkty na paletach należy zabezpieczać folią stretch lub pasami mocującymi, a między paletą a opakowaniami stosować warstwy amortyzujące.
• Oznaczenia tj. „Uwaga szkło” czy „Góra-dół” zwiększają świadomość personelu magazynowego[8].

Tylko stosując kilka rodzajów zabezpieczeń, można mieć pewność, że ryzyko uszkodzeń zostanie zminimalizowane.

• Produkty wrażliwe na temperaturę

Stabilność i jakość tych produktów zależy od tego, jak były przechowywane i transportowane. Niewłaściwa temperatura może prowadzić do zmiany konsystencji czy utraty właściwości pielęgnacyjnych. Większość kosmetyków tego typu wymaga stabilnych warunków temperaturowych w zakresie 15–25°C. Aby to zapewnić, coraz częściej stosuje się opakowania izotermiczne i systemy monitorujące temperaturę w czasie rzeczywistym. Urządzenia GPS z czujnikami temperatury pozwalają na bieżąco kontrolować warunki, a w razie przekroczenia ustalonych wartości generują alarm, umożliwiając szybkie działanie.

Międzynarodowe standardy, takie jak ISO 22716, oraz dyrektywy, np. 76/768/EWG, precyzyjnie regulują zasady przechowywania i transportu kosmetyków, podkreślając m.in. konieczność unikania kontaktu z substancjami mogącymi wpłynąć na ich stabilność. Kontrola wilgotności jest równie ważna – zbyt wysoka sprzyja rozwojowi niepożądanych mikroorganizmów, zbyt niska może wpływać na konsystencję produktów[9].

Dbałość o te aspekty oraz wykorzystanie zaawansowanych technologii pozwala zapewnić, że kosmetyki dotrą do klientów w pełni swojej jakości.

Nowoczesne magazyny kosmetyczne – kontrola warunków i technologie automatyzacji

Magazyny kosmetyczne muszą spełniać rygorystyczne wymagania dotyczące temperatury i wilgotności. Dlatego w tych przestrzeniach wykorzystuje się systemy HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja), które są odpowiedzialne za zapewnienie optymalnych warunków. Natomiast niektóre wrażliwe produkty mogą wymagać oddzielnych stref chłodzonych. Równie ważna jest kontrola wilgotności, dlatego w magazynach stosuje się czujniki wilgotności oraz systemy odwilżające.

W branży coraz większą rolę odgrywa automatyzacja magazynów, a do najczęściej stosowanych rozwiązań należą:

• AutoStore – modułowe rozwiązanie składowania, w którym roboty poruszają się po siatce i dostarczają pojemniki z produktami. Dzięki kompaktowej budowie pozwala na oszczędność miejsca – eliminuje potrzebę tradycyjnych regałów, zwiększając pojemność magazynową. System ten jest szczególnie przydatny dla przechowywania drobnych produktów[10].
• Weasel – składa się z robotów AGV (Automated Guided Vehicles), które autonomicznie transportują produkty między różnymi strefami magazynu. Umożliwiają one płynne przemieszczanie pojemników i kartonów, odciążając pracowników i redukując ryzyko błędów[11].
• Shuttle Systems – roboty poruszające się po wielopoziomowych regałach, które automatycznie pobierają i transportują pojemniki z produktami. Dzięki temu proces kompletowania zamówień jest znacznie szybszy niż w tradycyjnych systemach ręcznych[12].
• WMS (Warehouse Management System) – zaawansowane oprogramowanie do monitorowania warunków magazynowych, które umożliwia m. in. kontrolę temperatury i wilgotności, optymalizację przestrzeni magazynowej, integrując się z systemami AutoStore, Shuttle czy Weasel oraz śledzenie partii produktów i ich terminów przydatności.

LIFO, FIFO i FEFO w branży kosmetycznej

Systemy zarządzania zapasami w magazynach zależą od specyfiki branży oraz właściwości przechowywanych produktów. W branży kosmetycznej różnorodność terminów przydatności i cech produktów wymaga elastycznego podejścia.

Metoda FIFO, w której produkty przyjęte jako pierwsze są również pierwsze wydawane, zapewnia równomierną rotację zapasów i sprawdza się przy kosmetykach o dłuższej trwałości, szczególnie gdy daty ważności są zbliżone, a produkty mają stabilne właściwości.

FEFO natomiast priorytetowo traktuje produkty z najkrótszym terminem ważności, co jest istotne w przypadku kosmetyków organicznych i delikatnych, które mogą szybciej tracić swoje właściwości. Ta metoda sprawdza się także przy dużych różnicach w terminach ważności, np. w dostawach od różnych producentów. Przepisy, takie jak Rozporządzenie (WE) nr 1223/2009, regulujące oznaczanie dat ważności, dodatkowo wpływają na zarządzanie zapasami.

Produkty o trwałości poniżej 30 miesięcy muszą mieć oznaczoną datę „best before”. W ich przypadku metoda FEFO pozwala skutecznie uniknąć ryzyka przeterminowania towarów. Natomiast dla kosmetyków o trwałości powyżej 30 miesięcy stosuje się oznaczenie PAO (Period After Opening), co często prowadzi do wdrażania metody FIFO[13].

Metoda LIFO, w której ostatnio przyjęte produkty są wydawane jako pierwsze, rzadko stosowana jest w branży kosmetycznej. Może jednak sprawdzić się przy produktach sezonowych, takich jak limitowane edycje, lub w magazynach o ograniczonej przestrzeni, gdzie priorytetem jest obsługa najnowszych dostaw.

Optymalne zarządzanie zapasami często wymaga elastycznego łączenia metod. Nowoczesne systemy WMS pozwalają na płynne wdrażanie zarówno FIFO, jak i FEFO, dostosowując te podejścia do specyfiki produktów oraz potrzeb magazynu[14].

Logistyka omnichannel w branży kosmetycznej: e-commerce i sprzedaż tradycyjna

W ostatnich latach branża kosmetyczna doświadcza zmian w strukturze sprzedaży. Kluczowym trendem jest rosnąca rola e-commerce, zauważalna zarówno w Polsce, jak i w Europie. Jak pokazują dane, w naszym kraju udział sprzedaży online w branży kosmetycznej wzrósł z 9 proc. w 2018 roku do 16 proc. w 2023 roku, a według prognoz do 2027 roku osiągnie 24 proc. Zmiana ta była szczególnie widoczna w okresie pandemii, kiedy ograniczenia w handlu tradycyjnym nauczyły wielu konsumentów dokonywać zakupów online[15].

Jednak sprzedaż stacjonarna w Polsce nadal dominuje, odpowiadając za 84 proc. całkowitej wartości sprzedaży kosmetyków w 2023 roku. Wśród tradycyjnych kanałów szczególnie wyróżniają się dyskonty, których udział w sprzedaży wzrósł z 18,4 proc. w 2018 roku do 21,7 proc. w 2023 roku. To efekt wysokiej inflacji i poszukiwania przez konsumentów bardziej ekonomicznych opcji zakupowych, ale ten trend może się utrzymywać[16].

W tym kontekście kluczową rolę odgrywa logistyka, która musi zapewnić efektywną integrację sprzedaży online i offline. Największymi wyzwaniami są synchronizacja stanów magazynowych, szybka realizacja zamówień oraz sprawna obsługa zwrotów. Szczególnie istotne jest spełnienie wymagań wynikających z Dyrektywy UE o prawach konsumentów (2011/83/UE), która gwarantuje konsumentom możliwość odstąpienia od umowy zawartej na odległość, np. w sklepie internetowym, w ciągu 14 dni od otrzymania produktu – bez konieczności podawania przyczyny.

Jak duże firmy kosmetyczne łączą sprzedaż online i offline?

Branża kosmetyczna dynamicznie się zmienia na rzecz jednego celu: uczynienia zakupów bardziej dostosowanymi do współczesnego stylu życia. Największe znaczenie mają tutaj sztuczna inteligencja, rozwiązania omnichannel oraz nowe modele sprzedaży, takie jak marketplace’y czy subskrypcje.

Przykładem udanej integracji kanałów online i offline jest działalność Sephory, która za pomocą aplikacji mobilnych i programów lojalnościowych tworzy spójne doświadczenie zakupowe. Klienci mogą rozpocząć zakupy w sklepie stacjonarnym, a następnie kontynuować je online – z łatwym dostępem do historii transakcji i spersonalizowanych rekomendacji[17].

Równolegle, firmy kosmetyczne, takie jak Douglas czy Superdrug, rozszerzają swoje możliwości sprzedażowe, wprowadzając modele marketplace’owe. Przekształcają się w platformy, na których inne marki mogą wprowadzać swoje produkty. To nie tylko rozszerza ofertę produktową bez konieczności magazynowania całego asortymentu, ale także stawia te firmy w roli konkurencji dla dużych marketplace’ów wielobranżowych jak Amazon[18].

Z polskiego podwórka warto wspomnieć markę Your Kaya, która, inspirując się największymi graczami na rynku, wprowadziła model subskrypcyjny. Zaplanowane zamówienia eliminują konieczność regularnego składania zakupów, a jednocześnie pozwalają firmie efektywniej zarządzać zapasami. To rozwiązanie przynosi korzyści nie tylko producentom i klientom, ale także firmom logistycznym[19].

Elementem łączącym wszystkie te innowacje jest logistyka. Firmy wprowadzają zaawansowane systemy synchronizacji stanów magazynowych w czasie rzeczywistym. W świecie, gdzie granice między kanałami sprzedaży coraz bardziej się zacierają, logistyka pełni rolę mózgu całego procesu, zapewniając, że współczesny konsument otrzymuje dokładnie to, czego oczekuje[20].

Zarządzanie zwrotami

Kosmetyki to jedna z najbardziej wymagających branż pod względem zwrotów. Są to produkty wyjątkowo wrażliwe na warunki przechowywania. W przypadku zakupów online klienci mają aż 14 dni na zwrot towaru. Jest to wystarczająco długo, aby produkt uległ uszkodzeniu z uwagi na złe przechowywanie, nawet bez konieczności jego otwierania.

Otwarcie produktu i naruszenie jego zawartości sprawia, że taki towar, po zwrocie, nie nadaje się do ponownego wprowadzenia na rynek. Zwrócone kosmetyki częściej trafiają do utylizacji niż z powrotem na półki. W takich przypadkach stosuje się procedury destroy in field (z ang. zniszczenie w terenie), które określają, jak bezpiecznie zniszczyć produkty zgodnie z wymaganiami producenta, dystrybutora lub organu nadzorującego.

Badania pokazują, że aż 35 proc. towarów zakupionych online jest zwracanych, a do 2025 roku wydatki na globalną logistykę zwrotów mogą sięgnąć 604 miliardów dolarów[21]. Wzrost sprzedaży kosmetyków w e-commerce może zwiększyć liczbę zwrotów, jednak koszty tego procesu można ograniczyć, poprawiając doświadczenia zakupowe i wdrażając działania związane z recyklingiem.

Ważne jest, aby zapewnić klientowi satysfakcjonujące doświadczenie podczas zwrotu i jednocześnie zidentyfikować przyczyny, które do niego doprowadziły. Czy problem dotyczy konkretnej partii produktu, czy może wynika z nieprawidłowego działania automatyzacji w magazynie? Monitorowanie zwrotów za pomocą systemu WSM powinno być traktowane z równie dużą uwagą, co proces sprzedaży[22].

Jednak nawet najlepszy proces zakupowy nie eliminuje zwrotów, dlatego warto skupić się na zagospodarowaniu zwróconych kosmetyków. Rozwiązaniem są platformy tj. Glambot czy Glou Beauty, które umożliwiają sprzedaż produktów „z drugiej ręki”. Bardziej wymagającym, ale równie skutecznym rozwiązaniem jest recykling np. opakowań kosmetyków, które nie mogą wrócić na rynek[23].

 

 Źródła

[1] https://www.fortunebusinessinsights.com/cosmetics-market-102614

[2] https://www.statista.com/forecasts/1272313/worldwide-revenue-cosmetics-market-by-segment

[3] https://wspieramyeksport.pl/api/public/files/2706/PKO_BRANZA_KOSMETYCZNA_09.2024.pdf

[4] https://kosmetyczni.pl/wp-content/uploads/2024/10/Kosmetyczni_Kosmetyczna_Polska_Raport_o_stanie_branzy_2024_4.pdf

[5,6] https://inpart24.com/pl/resources/article/72/czym-sa-opakowania-adr-jak-pakowac-materialy-niebezpieczne

[7] https://www.salvena.pl/blog,opakowania-kosmetykow-szklane-czy-plastikowe-z-czego-powinny-byc-wykonane,60.html

[8] https://www.glasmark.pl/wyzwania-i-rozwiazania-w-transporcie-i-pakowaniu-delikatnych-szklanych-produktow/

[9] https://www.100pomyslownabiznes.eu/transport-kosmetykow-w-temperaturze-kontrolowanej-jak-to-wyglada/

[10,11] https://blog.arvato.pl/automatyzacja-logistyki-w-magazynach-arvato-supply-chain-solutions-wybrane-rozwiazania/

[12] https://arvato.com/pl/nasz-cel/automatyzacja-magazynu

[13] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32009R1223

[14] https://www.ar-racking.com/en/blog/what-is-fefo-warehouse-management-advantages-and-differences-compared-to-other-methods/

[15] https://kosmetyczni.pl/wp-content/uploads/2024/10/Kosmetyczni_Kosmetyczna_Polska_Raport_o_stanie_branzy_2024_4.pdf

[16] https://kosmetyczni.pl/wp-content/uploads/2024/10/Kosmetyczni_Kosmetyczna_Polska_Raport_o_stanie_branzy_2024_4.pdf

[17] https://internetretailing.net/interview-sephora-on-its-approach-to-omnichannel-and-personalisation/

[18] https://www.epcnews.eu/2019/10/31/douglas-launches-marketplace-for-beauty-products/

[19] https://yourkaya.pl/pages/subskrypcja

[20] https://internetretailing.net/report-hub/global-beauty-sector-report-2024/#km-cta-anchor?checkout_id=411624dd-aaa0-49e7-8d4a-8bfad7490330

[21] https://casbeg.com/pl/blog/zwroty-ecommerce/

[22] https://www.infopluscommerce.com/blog/challenges-in-logistics-and-warehousing-for-cosmetics

[23] https://przemyslkosmetyczny.pl/artykul/eko-trendy-w-branzy-opakowan-jak-branza-reaguje-na-potrzeby-ekologii/