Ile znaczy opakowanie?
Pierwotna funkcja opakowania to ochrona przed zabrudzeniem i mechanicznym zniszczeniem produktu. Ma jednak dużo większe znaczenie. Przede wszystkim ułatwia operacje logistyczne (zarówno magazynowanie, jak i transport), konsumentów zapewnia o nowości towaru oraz daje uwielbiane przez wielu doświadczenie „unboxingu”. Dla marek jest dodatkowym nośnikiem informacji o firmie i komunikacji z klientem, a jeśli zostanie odpowiednio wykorzystane, może pozytywnie budować wizerunek marki.
Branża opakowań ma więc duże znaczenie dla całego handlu.
[1]
Za aż 44 proc. z tej kwoty odpowiada rynek Azji i Pacyfiku; Europa Zachodnia stanowi 19 proc. rynku, a wschodnia 5 proc.[1]
Jak diagnozują eksperci DHL Trend Research, za zmiany na rynku opakowań odpowiadają trzy główne trendy: rozwój e‑commerce i logistyki ostatniej mili, koncentracja na doświadczeniach klienta związanych z opakowaniami (jego wygodzie, ale też satysfakcji) oraz rosnący nacisk na wdrażanie przez firmy polityki zrównoważonego rozwoju i dążenia do zmniejszania zużycia zasobów oraz zanieczyszczenia środowiska naturalnego[3].
Konsument świadomy ekologicznie
Ten ostatni trend wynika bezpośrednio ze zmiany postaw konsumentów i rosnącej świadomości ekologicznej. Potwierdzają to badania GfK Consumer Life analizujące trendy konsumenckie. Ich wyniki wyraźnie wskazują, że grupa millenialsów – a więc najliczniejsza pod względem populacji grupa osób aktywnych zawodowo, która wyznacza trendy wśród innych pokoleń – coraz bardziej ceni ideę zrównoważonego rozwoju[4].
Wśród dziewięciu badanych przez GfK trendów, kluczowy okazuje się trend „odpowiedzialnej konsumpcji” (26 proc. udziału tego trendu wśród millenialsów). Na drugim miejscu znajdują się ex aequo „świadomość ekologiczna” oraz „upraszczanie życia” (14 proc.)[1].
Badania te potwierdzają też diagnozy innych domów badawczych, socjologów i analityków – współczesny konsument chętniej wybierze produkt, który został wytworzony zgodnie z poszanowaniem etyki pracy oraz środowiska. To bezpośrednio przekłada się na oczekiwania konsumentów w momencie dokonywania zakupów online.
Eko-konsumenci w e‑commerce
Okazuje się, że osoby kupujące w sieci są bardziej świadome ekologicznie od tych, które wybierają zakupy tradycyjne. Aż 89 proc. e‑konsumentów zgadza się z twierdzeniem, że klimat na świecie się ociepla. W grupie osób nie dokonujących e‑zakupów, ten odsetek wynosi mniej niż 50 proc.[6] Dodatkowo, e‑kupujący są bardziej zainteresowani sytuacją klimatyczną: aż 60 proc. z nich deklaruje, że aktywnie śledzi informacje o zmianach klimatu, w porównaniu z 31 proc. w grupie osób, które nie kupują online[7].
Dlatego e‑kupujący są bardziej wyczuleni na kwestie ekologicznych działań e‑commerce. To z pewnością cenna wskazówka dla e-sklepów, jakie podejmować działania już teraz i w przyszłości tym temacie.
[8]
Za największe „przewiny” e‑commerce względem środowiska naturalnego, konsumenci wskazują:
- używanie folii do pakowania zamówień (31 proc.),
- pakowanie produktów w foliówki (39 proc.),
- używanie za dużych paczek i wypełniaczy (28 proc.),
- realizacja zamówienia w kilku przesyłkach (23 proc.)[9].
Co ważne, z takimi sytuacjami e‑kupujący spotkali się przede wszystkich osobiście (96 proc.), nie zaś z opowieści innych osób[10].
Aby uniknąć wspierania nieekologicznych biznesów, osoby kupujące w sieci są gotowe zapłacić więcej. Niemal co trzeci e‑konsument (31 proc.) jest gotowy dopłacić do przyjaznego środowisku opakowania, które nie wykorzystuje plastiku[11].
Trzy priorytety dla ekologicznych opakowań
Wprowadzenie ekologicznych opakowań zamówień z e‑sklepów to strategiczne zadanie dla firm i operatorów logistycznych. Trzy główne priorytety, którymi warto kierować się we wdrażaniu proekologicznych polityk opakowaniowych, dotyczą używania mniejszej ilości szkodliwych materiałów, zwiększenia ilości użycia materiałów biodegradowalnych i stosowania opakowań wielorazowych.
Priorytet 1: Mniejsze zużycie zasobów
Zminimalizowanie wykorzystania opakowań i ich komponentów z tworzyw sztucznych to pierwszy krok do bardziej zrównoważonego e‑commerce. Aby tego dokonać, warto poddać analizie wielkość używanych opakowań względem miejsca, które zajmuje w nim towar. Raport „Rethinking Packaging” wskazuje, że obecnie około 24 proc. przestrzeni w paczce jest niewykorzystana[12]. Ten odsetek wzrasta m.in. w branży fashion, która przesyła produkty w nieregularnym kształcie[13].
Wykorzystanie różnej wielkości opakowań, które lepiej dopasują się do zawartości paczki i ograniczą niewykorzystaną przestrzeń, pozwala na mniejsze zużycie zasobów – kartonu lub plastiku, które składają się na opakowanie.
Równie ważnym jest ograniczenie stosowania taśm z tworzyw sztucznych (i np. zastąpienie ich papierowymi) oraz nowych wypełniaczy poprzez wykorzystanie mniejszej ilości, wybór bardziej ekologicznych lub tych, które zabezpieczały towar otrzymany od dostawców[14]. Ponowne użycie zasobów, które już posiadamy, przyniesie nam nie tylko korzyści ekologiczne, ale też ekonomiczne.
Ten ostatni element wymaga oczywiście otwartego dialogu z klientem końcowym oraz przekazania, dlaczego tak robimy i jakich rezultatów oczekujemy na końcu. Takie działanie pozwoli na bezpośrednie zaangażowanie klientów we wspólne kreowanie z e-sklepem działań proekologicznych i zwiększanie świadomości w zakresie ochrony środowiska.
Priorytet 2: Więcej przyjaznych materiałów
Głównym priorytetem firm chcących inwestować w bardziej ekologiczne opakowania jest eliminacja wykorzystania plastiku i innych tworzyw sztucznych, które nie mogą zostać poddane recyklingowi.
Z inicjatywy Fundacji Ellen MacArthur w kilku krajach największe firmy, wprowadzające opakowania plastikowe na rynek, zobowiązały się m.in. do wprowadzenia zmian technologicznych i znacznego podniesienia poziomu recyklingu. W Polsce Pakt Plastikowy 10 września podpisało 12 dużych spółek — producentów opakowań, sieci handlowych i firm zajmujących się odzyskiem plastiku. Odpowiadają one za około 20 proc. opakowań z tworzyw sztucznych trafiających co roku do obiegu gospodarczego w naszym kraju. Firmy te zobowiązały się m.in. do zmniejszenia o 30 proc. użycia pierwotnych tworzyw sztucznych w opakowaniach wprowadzanych na rynek i przeprojektowania opakowań tak, by w całości nadawały się do ponownego wykorzystania i recyklingu[15].
Opakowania z tworzyw sztucznych mogą być przyjazne dla środowiska, o ile wiemy, jak z nimi postępować. W raporcie „Rewolucja opakowań” przygotowanym przez SpotData dla Santander Bank Polska wynika, że nad Wisłą produkuje się ok. 6 mln ton opakowań, a udział sektora opakowaniowego w całym przetwórstwie spożywczym sięga 3,4 proc., co jest wartością niemal dwukrotnie wyższą niż dla Unii Europejskiej[16].
Z przeprowadzonej przez firmę Alpla analizy cyklu życia opakowań wynika, że opakowania z tworzyw sztucznych często mają mniejszy wpływ na środowisko niż ich alternatywy. Dodatkowo opakowania z tworzyw sztucznych mogą być zwrotne czy ponownie napełniane i używane. Mogą być produkowane przy użyciu materiałów pochodzących z recyklingu, co może pomóc zmniejszyć wpływ tych opakowań na środowisko[17].
Alternatywą dla plastiku są opakowania wykonane z biodegradowalnych materiałów, takich jak skrobia kukurydziana czy ziemniaczana, papier[18] i inne surowce pochodzenia naturalnego. Przykładem może być nowe opakowanie dla popularnego trunku powstałe we współpracy z brytyjskiej formy Pilot Lite i Diageo. Nowa butelka będzie produkowana z miazgi drzewnej pozyskanej z lasów uprawianych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Tym samym nowe opakowanie Johnnie Walkera będzie przyjazne dla środowiska i łatwe do recyklingu.
Coraz częściej w branży opakowaniowej zwraca się też uwagę na to, że choć papier rozkłada się szybko, do jego produkcji wykorzystuje się ogromne ilości wody, co jest dalekie od ekologicznego gospodarowania zasobami[19].
[20]
Modowa marka Patagonia, znana z proekologicznego nastawienia, wyliczyła niedawno, że używanie przez nią opakowań plastikowych bardziej ogranicza ślad ekologiczny niż zmiana opakowań na papierowe[21]. Rodzi się świadomość, że korzystanie z jednorazowych opakowań – niezależnie od ich materiału i biodegradowalności – to wciąż za mało. Dlatego coraz popularniejszą ideą staje się stosowanie wielorazowych opakowań zwrotnych.
Priorytet 3: Wielorazowe opakowania zwrotne
Coraz częściej za najskuteczniejszą walkę z zanieczyszczeniem środowiska plastikiem uznaje się stosowanie go w obiegu zamkniętym – tak, by maksymalnie ograniczyć stosowanie plastiku jednorazowego. Szacuje się, że model wykorzystania opakowań zwrotnych może przynieść firmom znaczące korzyści ekonomiczne, związane z rosnącym oczekiwaniem konsumentów na wprowadzenie takiego modelu oraz możliwość budowania wizerunku i lojalności względem marki[22].
Wykorzystanie do transportu zamówień wielorazowych opakowań zwrotnych testuje aktualnie Zalando w krajach skandynawskich oraz w Finlandii[23]. Produkty przesyła w kopertach wykonanych z ekologicznych, ale trwałych materiałów, które po rozpakowaniu przesyłki należy odesłać do centrum logistycznego pod Sztokholmem. Tam opakowania są czyszczone i wykorzystywane do wysłania kolejnych paczek[24].
Natomiast projekt badawczy praxPACK dotyczący opakowań wielokrotnego użytku zatacza nieco szersze okręgi. Avocadostore, Otto i Tchibo również testują opakowania RePack. Celem projektu, który finansowany jest przez Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań (BMBF), jest upowszechnienie opakowań nadających się do recyklingu. Również w tym przypadku, podobnie jak w Zalando, system RePack został przetestowany we wstępnej fazie testów praktycznych, który rozpoczął się w Avocadostore, Otto i Tchibo w sierpniu 2020 r.[25]
Na rynku pojawiają się też operatorzy wielorazowych przesyłek zwrotnych, jak LimeLoop, RePack oraz inne. Dostarczają oni do e‑commerce opakowania, które po wyjęciu zamówienia są odsyłane do operatora, dostosowywane do kolejnego wykorzystania i przekazywane ponownie do e‑sklepów.
Takie rozwiązanie może okazać się najlepszą formą wprowadzenia bardziej ekologicznych opakowań, choć niesie za sobą pewne wyzwania. Firmy muszą opracować odpowiednie procesy, zainwestować w dodatkową infrastrukturę (np. do czyszczenia opakowań) oraz opracować system depozytów za opakowania i pozytywnej komunikacji z klientami, które nie zniechęci ich do wykonywania dodatkowej czynności związanej z zakupami.
Przyszłość opakowań
E-commerce musi coraz intensywniej zapewniać klientów o swoich dążeniach do zmniejszania śladu ekologicznego w prowadzonej przez siebie działalności. Opakowanie jest pierwszą fizyczną rzeczą związaną z marką, którą otrzymuje konsument po dokonaniu zamówienia. Stanowi więc wizytówkę firmy, która jest nośnikiem wartości, którymi marka się kieruje. E‑konsumenci mają jasne oczekiwania w zakresie proekologicznych działań firm, w tym w zakresie stosowanych przez nich opakowań.
Ze względu na postępujące zmiany klimatyczne oraz coraz szerszą dyskusję społeczną na temat ich konsekwencji i konieczności wzięcia odpowiedzialności za swoje wybory konsumenckie, oczekiwania klientów związane z eko-opakowaniami będą rosły. Firmy, które odpowiednio szybko wdrożą politykę opakowaniową nastawioną na rozwiązania przyjazne środowisku, mają szansę wykorzystać to jako przewagę rynkową i zaskarbić sobie lojalność klientów. Jesteśmy bowiem dopiero w na starcie rozwoju tematu ekologii w biznesie, który może zainicjować wiele zamian na rynku, w tym również w zachowaniach zakupowych klientów: zarówno w online, jak i offline.
[2,3,12,13] DHL Trend Research, „Rethinking Packaging”
[4,5] https://www.dlahandlu.pl/wiadomosci/,89654.html
[6,7,9,10,11] https://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/czy-e-handel-jest-eko,180037.html
[14] https://www.plastech.pl/wiadomosci/E-handel-wraca-do-plastiku-15834
[15] https://www.pb.pl/giganci-wspolnie-ograniczaja-plastik-1003624
[16] Sektor ma się nieźle; Forbes 09.2020
[17] Ekologia zmienia branżę; Forbes 09.2020
[18] DHL Trend Research, „Rethinking Packaging”
[19.21] https://www.plastech.pl/wiadomosci/E-handel-wraca-do-plastiku-15834
[22] Ellen MacArthur Foundation, „Reuse. Rethinking Packaging”
[23] https://biznes.wprost.pl/handel/10250206/popularny-sklep-internetowy-rezygnuje-z-plastiku-nowe-opakowanie-bedziesz-musial-odeslac.html
[24] https://biznes.wprost.pl/handel/10250206/popularny-sklep-internetowy-rezygnuje-z-plastiku-nowe-opakowanie-bedziesz-musial-odeslac.html
[25] https://www.packaging-360.com/en/image-en/avocadostore-otto-and-tchibo-test-reusable-mailing-bags/